Συνέντευξη με την συγγραφέα Ρένα Ρώσση-Ζαίρη

Επιμέλεια: Μαίρη Κάντα



Η συγγραφέας Ρένα Ρώσση-Ζαίρη γεννήθηκε στη Αθήνα. Είναι αριστούχος του Αμερικανικού Κολλεγίου Θηλέων, της σχολής Νηπιαγωγών Αθηνών και διπλωματούχος του London Montessori Centre/Nussery Infant Teaching Diploma και είναι μέλος του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς. Εργάζεται ως νηπιαγωγός, ενώ το 1985 τιμήθηκε με τον Έπαινο της Γ.Λ.Σ για το βιβλίο της "Δέκα μικρές θαλασσινές σταγόνες". Μέσα από την συνέντευξη που μου παράχωρησε με πολύ ευγένεια, η κυρία Ρένα Ρώσση-Ζαίρη, θα την γνωρίσουμε καλύτερα.




Πόσα χρόνια ασχολείστε με την συγγραφή βιβλίων; Πώς πρόεκυψε; Ήταν κάτι που το είχατε καιρό στο μυαλό ή ήταν κάτι ξαφνικό;

Από πολύ μικρό παιδί, γύρω στα τέσσερα μου χρόνια, από τότε δηλαδή που θυμάμαι τον εαυτό μου, έφτιαχνα κάθε βράδυ ιστορίες μέσα στο μυαλό μου, επειδή είχε πεθάνει η μητέρα μου και ένοιωθα έντονα την απουσία της. Έπλαθα δηλαδή παραμύθια με την φαντασία μου λίγο πριν κοιμηθώ κι αν έχετε διαβάσει ένα από τα πιο αγαπημένα μου βιβλίο, "Μία μαμά για μένα", εκδόσεις Κέδρος, που διηγείται την ζωή μου σε μικρή ηλικία και είναι αληθινό ως τη τελευταία του λέξη, θα καταλάβετε γιατί. Μου έλειπε η μαμά μου κι εγώ έπλαθα την ζωή που ήθελα, άλλαζα την πραγματικότητα που ζούσα. Συνεχής άσκηση φαντασίας δηλαδή. Έκλεινα τα μάτια μου λίγο πριν κοιμηθώ και "έγραφα". Έτσι ένιωθα ευτυχισμένη. Άρχισα να γράφω και στο χαρτί, στη ηλικία των δέκα χρόνων περίπου, για να μιλάω με τον εαυτό μου. Ήμουν ευαίσθητο και κλειστό παιδί, μου έλειπε η αγκαλιά. Αυτή τη αγκαλιά, τώρα που μεγάλωσα, κατάλαβα πως την αναπλήρωνε λίγο το γράψιμο. Ίσως γιατί αφιέρωνα κάποιο χρόνο στον εαυτό μου, τον "αγκάλιαζα" αν θέλετε μόνη μου. Αυτά που έγραφα, δεν τα έδειχνα σε κανέναν. Κι αυτός ο κόσμος ο φανταστικός, ο παραμυθένιος, με μάγευε. Είχα πλάσει εκατοντάδες παραμύθια με πρίγκιπες, πριγκίπισσες, καλές μαμάδες, στριμμένες μάγισσες! Έγραφα και ποιήματα, αλλά και εκθέσεις στο σχολείο και οι δασκάλες μου έβαζαν πάντα δέκα! Κι όταν μεγάλωσα, κατάλαβα πως ήθελα να είμαι συνέχεια κοντά στα παιδιά. Οπότε διάλεξα εύκολα αυτό που ήθελα να γίνω: Νηπιαγωγός και συγγραφέας! Γράφω εδώ και είκοσι πέντε χρόνια κι έχουν εκδοθεί πολλά παιδικά μου βιβλία αλλά και μυθιστορήματα για ενήλικες...



Σας έχουμε γνωρίσει κυρίως μέσα από την συγγραφή παιδικών βιβλίων. Ποιος δεν γνωρίζει το "Κατεργάρικο αστεράκι" ή "Το ψαράκι που φορούσε γυαλιά"; Έχετε γράψει 150 παιδικά βιβλία. Μπορείτε να ξεχωρίσετε κάποιο από αυτά τα βιβλία και για ποιο λόγο;

Με κάθε παιδικό μου βιβλίο εξυπηρετώ κάποιο στόχο, προσπαθώντας να βοηθήσω τα παιδιά. Κάθε φορά ξεχωρίζω περισσότερο το τελευταίο μου βιβλίο, ίσως μοιάζω με μητέρα που προσέχει περισσότερο το νεογέννητο παιδί της. Κάθε βιβλίο μου θυμίζει κάτι, πιο πολύ από όλα όμως τις αντιδράσεις των παιδιών, όταν το "παίζουμε" στα σχολεία. Την ώρα που τα παιδιά γίνονται ένα με την μαγεία. Γιατί το παραμύθι, κάθε παραμύθι είναι μοναδικό, το καταλαβαίνουν τα παιδιά περισσότερο από όλα τα είδη τέχνης. Από τα τελευταία μου βιβλία θα μπορούσα να ξεχωρίσω το "Η ΝΤΑΝΙΕΛΑ ΛΕΕΙ ΟΧΙ! " εκδόσεις Ψυχογιός, γιατί βοηθάει τα παιδιά να καταλάβουν πως το σώμα τους είναι δικό τους και πως αν δεν θέλουν, κανένας δεν μπορεί να το αγγίξει. Ήταν χρέος μου να γράψω αυτό το βιβλίο.



Έχετε ασχοληθεί και με την μετάφραση βιβλίων, μεταφράζοντας πάνω από 1300 βιβλία παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, ενώ το 2002 σας απενεμήθη το βραβείο μετάφρασης παιδικών βιβλίων από την Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας. Τι είναι αυτό που σας αρέσει περισσότερο η συγγραφή ή η μετάφραση βιβλίων; Αν έπρεπε να διαλέξετε ανάμεσα στην συγγραφή και στη μετάφραση, τι θα διαλέγατε;

Με τίμησαν ακόμα και για το σύνολο του μεταφραστικού μου έργου, το 2002 με Αναγραφή στο Τιμητικό Πίνακα της IBBY (INTERNATIONAL BOARD ON BOOKS FOR YOUNG PEOPLE). Άρχισα να μεταφράζω παιδικά βιβλία, όταν εργαζόμουν ως νηπιαγωγός, γιατί δεν άντεχα την ξύλινη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν κάποιοι μεταφραστές. Το παιδικό βιβλίο, κάθε βιβλίο πρέπει να μιλάει την γλώσσα των αναγνωστών του, να ρέει το κείμενο, να κρατάει το στιλ και το ύφος του συγγραφέα. Πιο πολύ θα έλεγα πως αποδίδω κάθε πρόταση, παρά μεταφράζω. Και φυσικά ανάμεσα στην συγγραφή και την μετάφραση θα διάλεγα την συγγραφή. Απλά γιατί δεν μπορώ να ζήσω χωρίς να γράφω....



Πρόσφατα γράψατε το 5ο βιβλίο για ενήλικες το "Αγαπώ θα πει χάνομαι". Θα μας μιλήσετε λίγο γι΄αυτό το βιβλίο, ώστε να το γνωρίσουν καλύτερα όσοι δεν το έχουν διαβάσει ακόμα;

Το "Αγαπώ θα πει χάνομαι" κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2010. Και για να το γράψω, πέρασε από το νου μου μια απλή σκέψη. Και ύστερα μία ερώτηση. Μία τόσο δύσκολη ερώτηση, που για να την απαντήσει κανείς πρέπει πρώτα να ψάξει βαθιά μέσα στην καρδιά του, μέσα στην ψυχή του την ίδια. Τι είναι η αγάπη; Γιατί την χρειαζόμαστε τόσο πολύ; Κι αν δεν έχουμε αγαπήσει κι αν δεν μας έχουν αγαπήσει ποτέ τι μπορούμε να πάθουμε; Πώς θα καταντήσει η ζωή μας; Οι καλές πράξεις, οι κακές πράξεις, όλες οι πράξεις μας, έχουν σχέση μαζί της; Κι αν ναι, γιατί; Τι είναι επιτέλους αυτό που ονομάζουμε αγάπη; Γιατί μερικοί άνθρωποι μπορούν να πουν τόσο εύκολα το ρήμα "σε αγαπώ" κι άλλοι δεν τολμούν να το εκφράσουν; Τι κρύβει μέσα του το συναίσθημα της αγάπης; Πώς εκφράζεται; Φτάνει μόνο να ξεστομίσεις το περιβόητο ρήμα; Μήπως πρέπει να το δείξεις και με τις πράξεις σου; Και αν όχι, γιατί; Και γιατί είναι τόσο σημαντική η αγάπη; Αν απουσιάζει; Αν δεν έχει δηλώσει ποτέ παρούσα; Θέλοντας να απαντήσω στο ερώτημά μου, θέλοντας να βασανίσω τον ίδιο τον εαυτό μου, έχτισα με τα μάτια της φαντασίας μου μια οικογένεια. Κι ένα σπιτικό. Ένα σπιτικό της αδιαφορίας. Μία οικογένεια χωρίς αγάπη.Παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς να ξέρουν τι είναι η αγάπη. Από την εμπειρία μου, τόσα χρόνια με τα παιδιά, ως παιδαγωγός, ξέρω καλα πως η αγάπη διδάσκεται. Όπως και το περπάτημα, όπως και η ομιλία, όπως το ποδήλατο, ας πούμε, όπως αμέτρητα άλλα... Γρατσούνισα λοιπόν την ψυχή μου και δημιούργησα το "Αγαπώ θα πει χάνομαι". Τον τίτλο του τον δανείστηκα από τον συγγραφέα που λατρεύω, τον Νίκο Καζαντζάκη. Και προσπάθησα να αποδείξω πως όταν αγαπάς πραγματικά χάνεσαι, πως η αγάπη σε όλες της τις μορφές, δεν έχει όρια...Το βιβλίο μίλησε στις καρδιές των αναγνωστών, ξεπέρασε τα 35000 αντίτυπα και πραγματικά νοιώθω ευγνωμοσύνη, ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου, όλους όσοι με ακολούθησαν σε αυτό το ταξίδι στο αληθινό νόημα της αγάπης...




Για το βιβλίο "Αγαπώ θα πει χάνομαι" έχετε πει "Πρώτη φορά άφησα το εαυτό μου να ενωθεί σε ένα. Πρώτη φορά νοιώθω ολοκληρωμένη". Πότε μία συγγραφέας νοιώθει ολοκληρωμένη μέσα από τα βιβλία που γράφει;

Δεν μπορώ να απαντήσω εκ μέρους των άλλων συγγραφέων. Απλά επειδή γράφω για ενήλικες και για παιδιά, πάντα μέσα μου τα ξεχώριζα. Το "Αγαπώ θα πει χάνομαι" είναι το πιο αγαπημένο μου μυθιστόρημα, γιατί για πρώτη φορά στη ζωή μου κι ύστερα από τόσα βιβλία άφησα ελεύθερη την Ρένα των παιδιών να γίνει ένα με την Ρένα των ενηλίκων...Ήμουν ο εαυτός μου σε κάθε λέξη, έγραφα με το μελάνι της καρδιάς μου, ξέσκισα πολλές φορές την ψυχή μου. Και με αυτόν τον τρόπο, όταν το τέλειωσα, ένιωσα κάτι σαν ολοκλήρωση....





"Επάγγελμα γονέας; Πανεύκολο! Οδηγός για νέους γονείς που θέλουν να μεγαλώσουν ευτυχισμένα παιδιά." Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο. Θα μας μιλήσετε λίγο και γι αυτό;

Ξαφνικά ένιωσα πως έπρεπε να γράψω αυτό το βιβλίο. Ήταν χρέος μου. Προς τα παιδιά τα δικά μου, προς τους γονείς, όλους τους γονείς, προς τα παιδιά που έχουν περάσει από τα χέρια μου, όλα αυτά τα χρόνια που δούλευα κοντά τους ως νηπιαγωγός, προς τα παιδιά με τα οποία συνεχίζω να έρχομαι σχεδόν καθημερινά σε επαφή ως συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Ολόκληρη την ζωή μου την αφιέρωσα και την αφιερώνω στα παιδιά. Υποκλίνομαι σε αυτά, με έμαθαν και με μαθαίνουν καθημερινά, μου προσφέρουν και τους προσφέρω. Και το καταλαβαίνω αυτό, γιατί το βλέπω να γελάνε, να ξεκαρδίζονται στα γέλια όταν παίζω παιχνίδια της φαντασίας μαζί τους, με αφορμή τα παιδικά μου βιβλία, όταν μου ανοίγουν την ψυχή τους και μου μιλούν για όσα τα προβληματίζουν, όταν με αγκαλιάζουν και δεν θέλουν με τίποτα να φύγουν από κοντά μου. Έμαθα και μαθαίνω καθημερινά μέσα από τα παιδιά, αυτοί είναι οι δάσκαλοι μου κι όχι τα ατέλειωτα παιδαγωγικά βιβλία και τα βιβλία παιδαγωγικής ψυχολογίας που έχω διαβάσει. Άλλο η θεωρία, άλλο η πράξη. Κι επειδή τελικά τα πάω τόσο καλά μαζί τους, κι είμαι περήφανη γι΄αυτό, επειδή καθημερινά έδινα και δίνω συμβουλές σε γονείς, ως παιδαγωγός κι ως συγγραφέας παιδικών βιβλίων, κατάλαβα πως αυτή η ελάχιστη, αλλά πολύτιμη γνώση μου, θα έπρεπε να υπάρχει κάπου γραμμένη, σε ένα μικρό βιβλίο, λιθαράκι μικρό συμπαράστασης προς τους γονείς στο έργο της διαπαιδαγώγησης των παιδών τους. Γιατί είναι τόσο απλό και τόσο όμορφο να είσαι γονέας. Καταλαβαίνεις γιατί ήρθες σε αυτό τον κόσμο, καταλαβαίνεις τι σημαίνει αγάπη, προσφορά, βλέπεις για άλλη μία φορά το κόσμο μέσα από τα μάτια του παιδιού, ξαναγεννιέσαι. Το βιβλίο μιλάει για τα σπουδαιότερα στάδια της ανάπτυξης του παιδιού με πολύ απλά λόγια, απαντάει σε καίριες ερωτήσεις των γονέων, πάνω σε εύκολα και "δύσκολα" θέματα, με δύο λόγια προσπαθεί να αποβάλλει το άγχος κάθε γονέα. Γιατί η γνώση είναι χαρά επειδή θεμελιώνει τη ηρεμία μας και μας βοηθάει να νοιώθουμε ασφάλεια.





Σύγχρονη εποχή, εποχή των e-books. Ποια είναι η γνώμη σας για τα e-books;

Λέω "ναι" σε κάθε καινούρια τεχνολογία, που αγγίζει τα παιδιά που τα βοηθάει να έρθουν σε επαφή με τα βιβλία με κάθε τρόπο. Ένα σκυλάκι που μιλάει ελληνικά και όταν το αγγίζεις γαβγίζει κυκλοφορεί στα "iPad" και τα "iPhone" των χρηστών σε ολόκληρο το κόσμο. Το πρώτο ελληνικό παραμύθι που διατίθεται προς ανάγνωση μέσω του "iTunes" μιας εφαρμογής της "Apple" ήταν το δικό μου παιδικό βιβλίο με τίτλο "Ένα καινούριο ζωάκι" κι ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου τις εκδόσεις Ψυχογιός για την τιμή που μου έκαναν. Αποτελεί το πρώτο κινούμενο διαδραστικό παραμύθι από ελληνικό εκδοτικό οίκο που διατίθεται σε ηλεκτρονική μορφή. Το συγκεκριμένο βιβλίο δεν είναι απλά ένα παραμύθι που μπορεί να διαβάσει κάποιος, αλλά μία διαδραστική εφαρμογή. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει αφήγηση στα ελληνικά και στα αγγλικά, ενώ υπάρχει διάδραση. Με την διάδραση εννοούμε πως όταν κάποιος ακουμπήσει το σκυλάκι, εκείνο γαβγίζει. Η εφαρμογή που λειτουργεί σε iPhone, iPod και Ipad συνδυάει αφήγηση, κινούμενη εικόνα και ήχο, ενώ ήδη συγκαταλέγεται στις προτεινόμενες εφαρμογές του αμερικάνικου "iTunes" στη κατηγορία των βιβλίων. Φυσικά κυκλοφορούν πολλά από τα βιβλία μου και σε e-books, παιδικά και ενηλίκων. Είναι χρήσιμο να μαθαίνουν τα μικρά παιδιά τις νέες τεχνολογίες μέσα από ένα βιβλίο. Δεν πιστεύω ότι ένα ηλεκτρονικό βιβλίο λειτουργεί σε βάρος ενός "συμβατικού" βιβλίου. Η εποχή τρέχει και εμείς πρέπει να την ακολουθήσουμε. Είναι σημαντικό να έρχονται τα παιδιά σε επαφή με τα βιβλία, με οποιονδήποτε τρόπο. Η διαδραστικότητα βοηθάει τα πολύ μικρά παιδιά που δεν ξέρουν καν να διαβάσουν. Γιατί να μη εκμεταλλευθούμε όλες τις δυνατότητες που μας δίνουν οι νέες τεχνολογίες, για χάρη των παιδιών;





Στο ελεύθερο σας χρόνο διαβάζετε; Ποιο είναι το αγαπημένο σας βιβλίο και ποιος ο αγαπημένος σας συγγραφέας;

Από πολύ μικρούλα διάβαζα πολύ. Κάθε τι που έπεφτε στα χέρια μου. Κι ο πατέρας μου ο Νικόλαος Ρώσσης, είχε δικό του εκδοτικό οίκο και πίστευε πως η ζωή δεν αξίζει χωρίς να ανοίγεις καθημερινά το ίδιο της το παράθυρο, το βιβλίο. Έχω διαβάσει τόσα παραμύθια. Αμέτρητα. Δεν ξέρω αν έχω επηρεαστεί από διάφορα αναγνώσματα. Αλλά σίγουρα ζουν μέσα μου οι αγαπημένοι μου Έλληνες συγγραφείς: η Πηνελόπη Δέλτα, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Μενέλαος Λουντέμης, ο Κώστας Κυριαζής... Αλλά και ποιητές, ο λατρεμένος μου Ελύτης, ο Ρίτσος και τόσοι, μα τόσοι άλλοι. Διαβάζω συχνά, Έλληνες και ξένους συγγραφείς, μου αρέσει πολύ ο Κεν Φόλετ.





Τι σας κάνει να χαμογελάτε;

Τόσα μα τόσα πολλά πράγματα. Το γέλιο ενός μωρού, ο γαλάζιος ουρανός, ο λαμπερός ήλιος, η θάλασσα, τα λουλούδια, τα παιδιά, τα δικά μου παιδιά, αλλά και τα παιδιά με τα οποία συναστρέφομαι σχεδόν καθημερινά, η αλήθεια στο βλέμμα, κάποιο τραγούδι ένα ουράνιο τόξο, γενικά χαμογελάω με την ίδια τη ζωή...





Για εσάς, ευτυχία είναι....

Να είναι υγιείς οι άνθρωποι που αγαπώ.





Τέλος, ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Ετοιμάζτε κάποιο νέο βιβλίο;

Τον Μάιο του 2011, θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ψυχογιός η συνέχεια του "Αγαπώ θα πει χάνομαι".Τίτλος: "Κόκκινο Κοράλλι". Θα μπορούν φυσικά να το διαβάσουν κι όλοι όσοι δεν έχουν διαβάσει το "Αγαπώ θα πει χάνομαι". Το "Κόκκινο Κοράλλι" είναι ένα βιβλίο που βουτάει στα βαθιά, απάτητα νερά της αλήθειας, ένα βιβλίο που παλεύει για την αλήθεια, το αληθινό της νόημα, το πόσο επηρεάζει τις σχέσεις μας σε όλα τα επίπεδα. Οι ήρωες του, ο Δημήτρης, η Αλεξία, ο Οδυσσέας, η Μελίνα χάνονται μέσα σε ένα λαβύρινθο πλημμυρισμένο ψέμματα. Και ο καθένας παλεύει όπως του ορίζει η μοίρα του, άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο. Προσπαθούν όμως όλοι να ανακαλύψουν τον ίδιο τους τον εαυτό, τα φωτεινά μονοπάτια της ζωής τους, όπως κάνουμε όλοι μας. Γίνονται μάρτυρες μια αλήθειας που σημαδεύει την ζωή τους, μίας αλήθειας που τελικά μπορεί και να τους οδηγήσει στο φως της αγάπης, ή της αυτοθυσίας.... Χρωστάω για άλλη μία φορά ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Νίκο Καζαντζάκη. Τα λόγια τα δικά του έγιναν και πάλι τίτλος του βιβλίου μου.



Σας ευχαριστώ πολύ...

Σχόλια