Επιμέλεια: Μαίρη Κάντα
Η δεκαετία του 1960 έχει χαρακτηριστεί ως η δεκαετία της αλλαγής, η δεκαετία που άλλαξε το κοινωνικό και το πολιτικό γίγνεσθαι. Ήταν μία ταραχώδης δεκαετία, στις αρχές της οποίας εμφανίστηκαν οι «χίπις». Το κίνημα των « hipies» πρωτοεμφανίστηκε στο Χάιτ Άσμπουρι, μία σχετικά εύπορη καλλιτεχνική περιοχή του Σαν Φρανσίσκο, όταν νεαροί ποιητές, συγγραφείς και καλλιτέχνες μετακόμισαν εκεί. Οι χίπις είναι το πιο πρωτοποριακό από τα νεανικά κινήματα της δεκαετίας του ‘60 και κατ’ επέκταση του 20ου αιώνα.
Η ληξιαρχική πράξη γέννησης των «παιδιών των λουλουδιών» γράφτηκε στις 22 Νοεμβρίου 1963, την μέρα δολοφονίας του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, ο Τζον Κέννεντι ήταν ο πρόεδρος που είχε δημιουργήσει ελπίδες σε χιλιάδες νέους για έναν πιο δίκαιο κόσμο. Η απογοήτευση από την κατάρρευση του αμερικάνικου ονείρου και από τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις της δημοκρατίας γέννησαν κινήματα που υπεράσπιζαν τα κοινωνικά δικαιώματα και ήταν αντίθετα στη λογική «σκέψου μόνο τον εαυτό σου».
Για να καταλάβουμε τους χίπηδες και όσα συνέβησαν εκείνη την περίοδο δεν αρκεί μόνο να μελετήσουμε το κίνημά τους. Είναι απαραίτητο να κοιτάξουμε προς τα πίσω και να εξετάσουμε τα χαρακτηριστικά της δεκαετίας που είχε προηγηθεί της εμφάνισής τους. Τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο διαδέχτηκε μια περίοδος ηρεμίας. Για όποιον είχε ζήσει τα δεινά του, ο κομφορμισμός της νέας εποχής αποτελούσε βάλσαμο. Όμως για όσους είχαν γεννηθεί από το ’46 και μετά, ήταν μια γκρίζα περίοδος. Όταν αυτή η γενιά έφτασε στην εφηβεία άρχισε να διεκδικεί περισσότερα.
Τα παιδιά των λουλουδιών, όπως αλλιώς είναι γνωστοί οι χίπις, καθώς μοίραζαν λουλούδια στους περαστικούς κατά την διάρκεια των αντιπολεμικών διαδηλώσεων, πήραν την ζωή στα χέρια τους, δεν δείλιασαν μπροστά στο κατεστημένο και απαιτούσαν την αλλαγή της τότε κοινωνίας. Επιθυμούσαν να ζήσουν κοντά στη φύση, μακριά από τα γεμάτα τσιμέντο και άγχος αστικά κέντρα. Στις διαδηλώσεις τους καταγγείλανε τον καταναλωτισμό, τον δυτικό τρόπο ζωής, τις αξίες του και τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Οι χίπις είχαν επαφή με κουλτούρες και πολιτισμούς της Ανατολής και κυρίως της Ινδίας. Επηρεάστηκαν από την φιλοσοφία του Ινδουισμού που υποστηρίζει πως ο σκοπός της ζωής πρέπει να είναι η φώτιση και η τελείωση.
Γρήγορα οι νέοι της εποχής εκείνης αντιλήφθηκαν πως δεν τους ταίριαζε ο τρόπος ζωής που τους είχαν μάθει οι γονείς τους. Ένοιωθαν εγκλωβισμένοι μέσα στα συμβατικά, ατσαλάκωτα, μουντά ρούχα που είχαν θεωρηθεί ως τα κατάλληλα για αυτούς και κυρίως για την κοινωνία όπου ζούσαν. Ασφυκτιούσαν μέσα στα μονότονα τσιμεντένια δίχως πνοή σπίτια τους. Επιθυμούσαν μια μποέμικη ζωή, μακριά από τους θορύβους της πόλης και των εργοστασίων. Μια ζωή δίπλα στην φύση, όπου άνθρωποι και λουλούδια ζούνε αρμόνικα, ο ένας μέσα στον άλλο. Μια ζωή χωρίς το άγχος του 8ώρου και της άκρατης παραγωγικότητας που πρόσταζε ο καπιταλισμός. Άρχισαν, λοιπόν, να αμφισβητούν την κοινωνία και τις αξίες της και να υποστηρίζουν πως ο άνθρωπος έχει δικαίωμα και στην τεμπελιά και στην αγάπη και στην ειρήνη.
Έτσι, οι χίπις αποφασίζουν να αλλάξουν την ζωή τους, με την ελπίδα πως έτσι θα αλλάξει όλος ο κόσμος. Εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και ζούσαν νομαδικά με την συντροφιά των ομοϊδεατών τους. Έβγαλαν τα συμβατικά κοστούμια τους και φόρεσαν jeans, παντελόνια καμπάνες, πολύχρωμα t-shirts που είχαν διακοσμήσει με λουλούδια, φυλαχτά και τεράστια δακτυλίδια, δημιουργώντας το ιδιαίτερο στυλ τους, το ονομαζόμενο ψυχεδελικό. Το ψυχεδελικό στυλ τόσο ισχυρό όσο και μισητό από τα άλλα στυλ ως το 1970 είχε κάνει τον κύκλο του και έχασε την απήχησή του όσο γρήγορα την κατέκτησε. Πολλοί νέοι αφήνουν τα γένια και τα μαλλιά τους να μακραίνουν ενώ τα μέλη της American Civil Rights Movements αφήνουν τα σγουρά και φουντωτά μαλλιά τους ατημέλητα επιθυμώντας, μιμούμενοι τους Αφρο-Αμερικάνους, να τους υποστηρίξουν.
Μα και η μουσική άλλαξε πολύ γρήγορα. Τη θέση του Swing και των Blues την κέρδισε το Rock & Roll. Πλέον, οι νέοι χορεύουν υπό τους ήχους του Jimi Hendrix, της Janis Joplin, του Bob Dylan και συγκροτημάτων όπως οι Jefferson Airplane, οι Grateful Dead, οι Sly & The Family Stone κ.α.. Τα παιδιά των λουλουδιών γοητεύονται και από την παραδοσιακή ανατολίτικη μουσική και κυρίως την Ινδική. Τα συγκροτήματα της εποχής πειραματίζονται με τους ήχους της ηλεκτρικής κιθάρας και συνδυάζουν τις συναυλίες τους με ψυχεδελικά light shows. Οι στίχοι των τραγουδιών καταγγέλλουν τον μιλιταρισμό, τον καπιταλισμό. ενώ εξυψώνουν την αγάπη, την ειρήνη και την κατανόηση. Οι συναυλίες της δεκαετίας του 1960, από πολλούς χαρακτηρίζονται ως πραγματικές εμπειρίες ζωής.
Ένα από τα βασικά ερωτήματα όσων ασχολήθηκαν και συνεχίζουν να ασχολούνται μέχρι σήμερα με το κίνημα των χίπηδων είναι γιατί οι χίπις πρωτοεμφανίστηκαν στις ΗΠΑ και όχι σε κάποιο άλλο μέρος. Υπάρχει μία μόνο λογική εξήγηση. Την δεκαετία του ‘60 η αμερικανική κοινωνία χαρακτηριζόταν από την άνοδο του βιοτικού επιπέδου της μεσοαστικής οικογένειας, την αύξηση του αριθμού των μεσοαστικών οικογενειών και την μετάθεση της ηλικίας στην οποία οι άνδρες έμπαιναν στη εργασία λόγω της εξάπλωσης των σπουδών. Έτσι οι νέοι είχαν το χρόνο για να μπορέσουν να ασχοληθούν με τέτοιου είδους κινήματα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, οι περισσότεροι από το 70% των χίπις προέρχονταν από την μεσαία ή την ανώτερη τάξη. Βασικό χαρακτηριστικό των νεανικών κινημάτων που έχουν τέτοια προέλευση είναι η ικανότητα τους να αρθρώνουν κριτική στη υπόλοιπη κοινωνία, και να διατυπώνουν πιο εύγλωττα την αντίθεση τους προς την κουλτούρα του καπιταλισμού.
Με το τέλος της δεκαετίας του 1960, το κίνημα των παιδιών των λουλουδιών άρχισε σιγά-σιγά να ξεθωριάζει και να σβήνει. Οι τότε νέοι που είχαν ενταχθεί στη ομάδα των χίπηδων, μεγάλωσαν, ωρίμασαν, είδαν το κίνημα σαν μία νεανική τρέλα... Οι χίπηδες έπαψαν πια να πιστεύουν πως μπορεί να αλλάξει ο κόσμος, έπαψαν να είναι ιδεαλιστές, οραματιστές... Έγιναν ρεαλιστές, υλιστές.... Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν μορφωμένοι, γιατροί, δικηγόροι κλπ. Το μόνο που τους ένοιαζε πια ήταν να βγάλουν χρήματα, να χτίσουν σπίτια, να ζήσουν καλά... Η ιδεολογία των χίπηδων, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 χάθηκε εντελώς.
Το κίνημα των χίπηδων, σε όλη την διάρκεια της ζωής του, έχει κατηγορηθεί και επικριθεί από πολλούς. Πρώτον, υποστήριζαν ότι έρχονταν σε επαφή με την «κρυμμένη ουτοπία» που βρισκόταν μέσα τους είτε μέσω των ναρκωτικών είτε μέσω των ανατολικών θρησκειών. Δεύτερον, δεν κατάφεραν να αναγνωρίσουν τα όρια του «κάνε το δικό σου» και σε αυτό χρεώνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό η αποτυχία των κοινοβίων. Για να είναι ένα κοινόβιο βιώσιμο ορισμένες εργασίες πρέπει να γίνονται σε τακτική βάση. Ένα πολύ απλό παράδειγμα, για να γίνει αντιληπτό το πρόβλημα που υπήρξε, είναι το εξής: Αν αυτός που ανελάμβανε το μαγείρεμα σκεφτόταν «είναι αυτό ό,τι πραγματικά θέλω να κάνω τώρα;» απαντούσε αρνητικά και το εγκατέλειπε στη μέση ενώ αυτός που ανελάμβανε το καθάρισμα το έφερνε εις πέρας και ας μην ήταν «ό,τι πραγματικά ήθελε να κάνει», στο τέλος τσακώνονταν μεταξύ τους. Πολλά κοινόβια λοιπόν διαλύθηκαν με πολύ έντονο καβγά μεταξύ των μελών τους.
Τέλος, οι χίπις επικρίθηκαν για το ότι έζησαν παρασιτικά από το περίσσευμα της κοινωνίας την οποία επέκριναν. Υποτιμούσαν τον υλισμό αλλά ζούσαν εις βάρος του συστήματος προνοίας, η ύπαρξη του οποίου ήταν εφικτή χάρη σε αυτόν. Καταδίκαζαν την τεχνολογία αλλά άκουγαν μουσική σε περίπλοκα στερεοφωνικά. Υμνούσαν την ισότητα αλλά δεν συμπεριφέρονταν στις γυναίκες ως ίσες .Υποτιμούσαν τον καπιταλισμό αλλά δημιούργησαν πολλές καπιταλιστικές επιχειρήσεις. Δυστυχώς, κάποιοι κατανάλωσαν τα προϊόντα των χίπις χωρίς να υποψιαστούν, χωρίς να καταλάβουν ποτέ την ιδεολογία. Κάποιοι θεωρούσαν επανάσταση το να πάνε σε ένα φεστιβάλ, να ακούσουν έναν δίσκο ή να φορέσουν ένα δερμάτινο γιλέκο.
Αυτή λοιπόν ήταν η ιστορία του κινήματος των παιδιών των λουλουδιών. Ένα κίνημα που μπορεί να κράτησε μόνο μια δεκαετία, αλλά είναι μέχρι σήμερα επίκαιρο και προκαλεί το ενδιαφέρον πολλών. Αν κοιτάξουμε, λίγο πιο βαθιά μέσα μας, θα δούμε πως ένα κομμάτι του εαυτού μας μοιάζει να είναι λίγο «χίπικο». Ένα ξεχασμένο κομμάτι από εμάς, ελπίζει ακόμα πως μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, πως μπορεί να πλησιάσει ξανά κοντά στη φύση, να φωνάξει, να διαμαρτυρηθεί για την σημερινή κοινωνία, για την κατάντια που επικρατεί.... Κάποιοι από εμάς συνεχίζουμε να είμαστε οραματιστές, ιδεαλιστές.... Κάποιοι από εμάς συνεχίζουμε να κάνουμε διαδηλώσεις για ένα καλύτερο αύριο... Μέχρι να μεγαλώσουμε και εμείς... Μέχρι να καταλάβουμε πως οι οραματιστές δεν έχουν μέλλον σε ένα ήδη κατεστραμμένο κόσμο...
Σχόλια