Μεταμόσχευση και Δωρεά Οργάνων

Επιμέλεια: Μαιρη Κάντα

Η μεταμόσχευση, η αντικατάσταση δηλαδή φθαρμένων ανθρώπινων οργάνων με άλλα υγιή, αποτελεί για πολλούς συνανθρώπους μας την μοναδική ρεαλιστική ελπίδα για μία υγιή και παραγωγική ζωή και θεωρείται ως μία νίκη του ανθρώπου στη πάλη του με την αρρώστια και τον θάνατο. Προυπόθεση όμως για την εφαρμογή των μεταμοσχεύσεων είναι η προσφορά οργάνων, ιστών ή κυττάρων.


Τα όργανα τα οποία μπορούν να μεταμοσχευτούν είναι οι νεφροί, η καρδιά, το ήπαρ, οι πνεύμονες, το πάγκρεας και τμήμα του λεπτού εντέρου. Οι ιστοί και τα κύταρα που μπορούν σήμερα να μεταμοσχευτούν είναι δέρμα, επιδερμίδα, οστά, χόνδροι, μύες, τένοντες, αγγεία, βαλβίδες της καρδιάς, κερατοειδής χιτώνας του οφθαλμού κ.α. Οι περισσότεροι δότες οργάνων είναι θύματα ατυχημάτων που έχουν προκαλέσει θανατηφόρα εγκεφαλικά τραύματα. Άλλοι δότες έχουν υποστεί κάποιο εγκεφαλικό επεισόδιο ή αιμάτωμα στον εγκέφαλο.

Η μεταμόσχευση, τόσο διεθνώς, όσο και στη χώρα μας, έχει μία σχετικά πρόσφατη ιστορία. Οι πρώτες πειραματικές προσπάθειες για μεταμόσχευση μυελού των οστών έγιναν την δεκαετία 1940-1950. Η μεταμόσχευση κερατοειδούς χιτώνα του οφθαλμού άρχισε να απασχολεί τους επιστήμονες από τις αρχές του 19ου αιώνα. Η πρώτη μεταμόσχευση από πτωματικό μόσχευμα έγινε το 1937 και το 1945 ιδρύθηκε η πρώτη τράπεζα οφθαλμών. Από το 1950 ξεκίνησε η μεταμόσχευση ήπατος. Η πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση σε άνθρωπο έγινε το 1968 από τον Calne. Από τον Christian Barnard έγινε το 1967 στη Νότια Αφρική η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ο μεταμοσχευμένος έζησε για 18 μέρες και πέθανε από πνευμονία. Η δεύτερη μεταμόσχευση από τον ίδιο, το 1968 είχε ως αποτέλεσμα ο ασθενής να ζήσει για 18 μήνες.

Το πιο διαδεδομένο είδος μεταμόσχευσης αποτελεί η μεταμόσχευση νεφρού και σήμερα πραγματοποιείται σε πάρα πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Η ιστορία της μεταμόσχευσης νεφρού ξεκίνησε το 1902 όταν ο Ullman ανέφερε αντιμετώπιση της ουραιμίας με μεταμόσχευση νεφρού. Το 1953 ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα επιτυχούς μεταμόσχευσης νεφρού με καλή νεφρική λειτουργία. Ένα χρόνο αργότερα, το 1954 στη Βοστόνη έγινε η πρώτη προσπάθεια μεταμόσχευσης νεφρού μεταξύ μονοωγενών διδύμων αδερφών από τον J.Murray. Οι μεταμοσχεύσεις το 1990 έλαβαν ιδιαίτερη αναγνώριση με την απονομή του βραβείου Nobel στους J. Marey και Ε.Donald Thomas για την συνεισφορά του στη μεταμόσχευση μυελού των οστών.

Τα μηνύματα από το διεθνές περιβάλλον είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά και οι επιτυχίες των Ελλήνων γιατρών στο τομέα των μεταμοσχεύσεων είναι ελπιδοφόρες για το μέλλον. Εν τούτοις, η Ελλάδα δυστυχώς καταλαμβάνει την τελευταία θέση ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο αφορά τον αριθμό των πραγματοποιούμενων μεταμοσχεύσεων από πτωματικούς δότες. Ενδεικτικά, το 2001 η αναλογία του αριθμού μεταμοσχεύσεων από πτωματικούς δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού στη Ελλάδα ήταν 2.9, την στιγμή που στην Ισπανία ήταν 32.5, στη Πορτογαλία 20.2, στη Αυστρία 23.7 και στο Βέλγιο 21.6.

Παρόμοια στασιμότητα ή ακόμα και κάμψη στο αριθμό των διαθέσιμων οργάνων προς μεταμόσχευση διαπιστώνεται τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται κυρίως στην απροθυμία των συγγενών στο να συναινέσουν στην δωρεά οργάνων δικών τους προσώπων που έφυγαν από την ζωή. Οι σημαντικότερες αιτίες της απροθυμίας τους, οφείλονται στη ελλιπή, εσφαλμένη ενημέρωση ή παραπληροφόρηση του πληθυσμού, στη έλλειψη εμπιστοσύνης σε φορείς και γιατρούς καθώς στις διάφορες προλήψεις και προκαταλήψεις που συνοδεύουν το τέλος της ζωής.

Ένα αποτελεσματικό και αξιόπιστο σύστημα δωρεάς οργάνων για να οργανωθεί βασίζεται σε δύο κυρίως παράγοντες: την Πολιτεία και τον ίδιο τον Άνθρωπο. Η ίδια η πολιτεία θα πρέπει να οργανώσει, να καταγράψει, να ενισχύσει και να συντονίσει την μεταμοσχευτική προσπάθεια. Έτσι, συνειδητοποιώντας τις ευθύνες που της αναλογούν, προχώρησε στη αναβάθμιση του θεσμικού πλαισίου που αφορά στις μεταμοσχεύσεις και στη δημιουργία του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ).

Ο ΕΟΜ από το Μάρτιο του 2001 έχει ξεκινήσει μία εκστρατεία ενημέρωσης του ελληνικού πληθυσμού, με σκοπό να φτάσει σε κάθε άκρη της ελληνικής επικράτειας το μήνυμα της δωρεάς οργάνων. Επίσης, ο ρόλος των γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού των μεγάλων νοσοκομειακών μονάδων είναι ιδιαίτερα σημαντικός στη ανάπτυξη αυτού του προγράμματος.

Εν τέλει, θα πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε πως η δωρεά οργάνων είναι η υπέρτατη πράξη ανθρωπισμού και φιλαλληλίας. Ο πτωματικός δότης, φεύγοντας από την ζωή, αφήνει ένα τεράστιο δώρο σε ένα συνάνθρωπο του. Κάποιος φεύγει από την ζωή και κάποιος άλλος επιστρέφει στη ζωή. Δεν χρειάζεται να είμαστε εγωιστές μέχρι θανάτου. Ας γίνει ο θάνατος μας, η ζωή που περιμένει στωικά ο άλλος.

Σχόλια